Blogopmaak

Hi there, lovebirds!

14 februari 2024

Zit jij al de hele week elke avond om half negen klaar voor de SBS6 romcoms die jaarlijks rond 14 februari worden uitgezonden? Of vind jij Valentijnsdag overdreven, commerciële, Amerikaanse onzin?

Hoe je er ook in zit, in de verhalen achter deze dag zit voor ieder wat wils! Er zijn verhalen bekend uit de Romeinse tijd, die hun oorsprong weer vinden bij de oude Grieken. Keizers en pausen hebben zich ermee bemoeid. Er ging een middeleeuws en Victoriaans Engels sausje overheen en vervolgens deed Hollywood een duit in het zakje. Wat waar en minder waar is, is onduidelijk. Maar maakt het echt uit? Dat is nou juist zo mooi aan eeuwenoude tradities: je hoeft het niet te vieren zoals het zich nu aandient in de winkel, reclames of tijdschriften. Je kunt ook je eigen verhaal kiezen uit de bibliotheek aan verhalen rondom deze dag. Vier de liefde op jouw manier; vandaag of op elke andere dag van het jaar naar keuze. Een kleine greep uit de verhalenrijkdom!


De ongehoorzame Valentinus

De naam Valentijnsdag komt waarschijnlijk van een priester genaamd Valentinus, die in de 3de eeuw na Christus leefde. Keizer Claudius II zou Romeinse soldaten hebben verboden te trouwen. Het idee was dat als je tijdens het oorlogvoeren niet continue op een roze wolk aan je lief zat te denken, je eerder bereid zou zijn om te sterven. Valentinus vond juist dat liefde overwint. Hij voltrok daarom in het geheim huwelijken. Toen keizer Claudius daar achter kwam was hij niet blij en nog minder toen Valentinus hem, tijdens zijn ondervraging, ook nog probeerde te bekeren tot het Christendom. Dat kostte Valentinus uiteindelijk letterlijk de kop, op 14 februari. Later riep Paus Gelasius I die dag uit tot de naamdag van Sint Valentijn. Of dat om dezelfde Valentijn gaat is niet duidelijk, want er zijn meerdere heiligverklaarde Valentijns, allemaal omgekomen tijdens de Christenvervolgingen. Het verklaart wel de link tussen de naam Valentijn en de liefde.


Er wordt overigens ook gedacht dat het gedeelte van het verhaal dat Valentinus in het geheim stellen trouwde en dat er überhaupt een wet zou zijn die dat verbood, een latere toevoeging zou zijn aan het verhaal. Die wet is namelijk onder historici niet bekend. Weer later kwam er nog een mooie toevoeging bij: Op de avond voordat Valentinus onthoofd zou worden, schreef hij zelf de eerste valentijnskaart aan de blinde dochter van de cipier, getekend met "Van jouw Valentijn". Toen de dochter de brief ontving, kon ze weer zien en de kaart lezen. Heel onwaarschijnlijk dat het echt gebeurd is, maar wel een goed verhaal.


De Romeinen kenden het klappen van de zweep wel

Diezelfde Paus Gelasius die 14 februari uitriep tot naamdag van ene Sint Valentijn had daarvoor het Romeinse feest Lupercalia, dat ook rond 14 februari plaatsvond, afgeschaft. Er is in de geschiedschrijving geen directe link te vinden tussen de afschaffing van Lupercalia en het ontstaan van Valentijnsdag, maar… het is wel heel toevallig. Je hoeft namelijk niet veel van het Christendom af te weten om aan te voelen een Paus geen fan zou zijn geweest van Lupercalia.


Lupercalia was een jaarlijks feest dat de Romeinen vierden ter ere van de Romeinse god voor de vruchtbaarheid Lupercus. Het feest begon met het offeren van geiten en een hond door het priestercollege Luperci. Tot zover, vooruit… Daarna sneden de zogenaamde Lupercali de geitenhuiden in stukken. Met een deel bedekten ze hun lichaam, het andere deel sneden ze tot riemen. Vervolgens renden ze door de straten en sloegen het toegestroomde publiek met de stukken in bloed gedrenkte geitenhuid, vooral de vrouwen. Als je een klap kreeg, zou dat tot vruchtbaarheid leiden en onheil afweren.


Overigens was het bedekken van het lichaam met geitenhuid al een toevoeging aan het feest door keizer Augustus in een poging het feest wat te kuisen; daarvoor werd er gewoon naakt door de straten gerend. Een ander onderdeel van het feest was dat vrijgezelle vrouwen een briefje met hun naam in een grote pot stopten en dat vrijgezelle mannen een briefje mochten trekken. Met de vrouw wiens naam zij uit de pot trokken bleven ze gedurende het feest samen, in de hoop dat dit tot liefde, trouwen en baby’s zou leiden. Ik ben niet verrast dat een Paus dit feest liever zag gaan dan komen. Ik ben zelf ook wel blij dat we niet meer met bloederige geitenhuid bewerkt hoeven worden uit naam van de liefde.


Lovebirds

In de middeleeuwen leefde het idee dat de vogels rond half februari hun partner kiezen en paren. De Engelse dichter Geoffrey Chaucer (1343-1400) schreef: “For this was sent on Seynt Valentyne’s day. Whan every foul cometh ther to choose his mate.” Oftewel: “Want dit werd verstuurd op Sint-Valentinusdag, als iedere vogel zijn partner kiest.” Hier wordt de link gelegd tussen Valentijnsdag, het kiezen van een partner en het sturen van een brief of geschenk. In die periode ontstond dan ook het versturen van liefdesverklaringen rondom Valentijnsdag. De oudst bekende Valentijnskaart werd geschreven in 1415 door een gevangene vanuit de Tower of London.


Wist je trouwens dat de lovebird in het Nederlands gewoon dwergpapegaai heet? Soms is Engels gewoon beter.


Een stiekem briefje

In de 19de eeuw werd het versturen van brieven en kaartjes pas echt populair. Een brief of kaartje sturen werd toen betaalbaar. In het preutse Victoriaanse Engeland werden de passionele liefdesverklaringen, voor de zekerheid, wel anoniem verstuurd, zodat wanneer je je echt even had laten gaan, je niet uitgemaakt zou worden voor viespeuk of lichtekooi.


Zeg het met bloemen

In Nederland is Valentijnsdag lang nauwelijks een ding geweest. Aan de commercie heeft het niet gelegen. Al in de jaren 50 verzonnen Nederlandse bloementelers een mooi nieuw hoofdstuk rondom het verhaal van Sint Valentijn: hij zou als monnik bloemen hebben uitgedeeld, om iemand te troosten of te verblijden. De telers moedigden Nederlanders aan hetzelfde te doen, in zijn naam, bij voorkeur wel kopen, niet plukken. Dat sloeg niet echt aan. In de jaren zeventig zetten de bloemisten herhaaldelijk verschillende beroepsgroepen in het zonnetje, of eigenlijk in de bloemen, zoals kamerleden en chauffeurs in het openbaar vervoer. Uiteindelijk werd Valentijnsdag pas echt een hit toen de romcoms uit Hollywood ons bereikten in de jaren negentig.


Het meisje en de roos

Aan het begin van de 21ste eeuw was er een meisje op een gymnasium in Rotterdam. Ze was een hopeloze romanticus; altijd heimelijk verliefd. Op school konden jongens en meisjes die elkaar leuk vonden anoniem een roos naar elkaar sturen op 14 februari. Elk jaar hoopte het meisje dat ze een roos zou krijgen. Tegelijkertijd was ze doodsbang dat ze een roos zou krijgen, want ze zou niet weten waar ze het zou moeten zoeken als ze ten overstaan van haar hele klas zo’n liefdesverklaring in d’r handen gedrukt zou krijgen. Hoe dan ook, ze vond Valentijnsdag verschrikkelijk. Met de tijd kwam haar toen al ontluikende liefde voor verhalen tot bloei. Zo leerde zij toch van Valentijnsdag houden en schreef dit verhaal.


P.S. Uiteindelijk kreeg ze nooit een roos.

Troosten helpt, helpen niet

18 juni 2024
Mijn moeder overleed toen ik 18 was. Ze lag in het ziekenhuis in Leiden. Ik studeerde in Leiden. Het ziekenhuis en de universiteit liggen niet ver uit elkaar. Als ik in de collegebanken zat stelde ik me voor hoe ik haar kon zien liggen als ik door het projectiescherm, de grijze muur daarachter, de bladerloze takken van de bomen en de blauw-gele muren van het ziekenhuis heen zou kunnen kijken. De jaren na haar overlijden had ik moeite met doorleven. Ik stopte met de studie, begon een nieuwe en stopte weer. Nu begrijp ik dat dat rouw is en dat rouw grillig, onvoorspelbaar, niet aan banden te leggen en rauw is. Toen ging ik in therapie. De therapeut spoorde me op een zeker moment aan in gesprek te gaan met m’n vader. M’n vader was, is, pragmatisch. Als ik tegen m’n vader zei: “Pap, als ik m’n vinger zo buig dan doet dat pijn,” zei hij: “Dan moet je je vinger niet zo buigen.” Toegegeven, in dit specifieke voorbeeld werkte dat ook. Maar zo ging dat ook als ik vertelde over mijn verdriet. Met de stem van de therapeut in mijn achterhoofd zei ik tegen m’n vader: “Pap, ik weet dat je me wil helpen, maar als ik vertel over verdriet, dan wil ik eigenlijk helemaal geen hulp. Dan wil ik graag dat je even naar me luistert en me een knuffel geeft.” Sindsdien luistert en knuffelt 'ie of z’n leven ervan af hangt. Helpen versus troosten Onze reflex is vaak: iemand in nood – helpen. Helpen is fijn. Helpen is handen uit de mouwen, in beweging, vooruit en oplossen. Dat kan heel goed zijn: helpen bij een kapotte knie door er een pleister op te doen bijvoorbeeld, of een te zware koffer van iemand overnemen. Maar op verdriet kun je geen pleister doen; lijden kun je niet van iemand overnemen. Wat we dan nodig hebben is troost. Troost is op je handen zitten, blijven staan, vertragen en laten zijn. In haar lezing Een hart dat veel verdragen kan - Blumenbergs antropologie van de troost in Leuven in 2011 vertelt Nadia Sels: Wat de mens uniek maakt is dat hij niet alleen lijdt, maar zich dat ook beseft en daar dan weer aan lijdt. Zo kan de mens ook lijden aan wat geweest is, wat nog zal komen, want niet geweest is of niet zal komen. Mensen lijden aan het lijden. Ik zie aan mijn hond dat dit in ieder geval voor haar niet geldt: ze kan in een drukke straat in volle vaart tegen een lantaarnpaal aanlopen zonder een spoortje schaamte. Ik geloof ook niet dat ze nog regelmatig terugdenkt aan die keer dat we haar naar de dierenarts brachten en dat die haar pijn had gedaan of ons dit kwalijk neemt. Zo bekeken kun je zeggen dat hulp het lijden opheft en troost het lijden aan het lijden opheft. Mijn vader kon mij niet helpen met het verdriet over het verlies van mijn moeder. Hij kon mij wel troosten. Taal troost Helpen is wel wat praktischer, dat geef ik toe. En natuurlijk is er niets mis met het langsbrengen van een pan soep bij iemand in rouw omdat die waarschijnlijk even wat anders aan z’n hoofd heeft dan koken. Maar wil je iemand ook troost bieden: hoe doe je dat dan eigenlijk? Daarvoor nemen Sels en Blumenberg ons nog een klein stukje verder mee in dat unieke van het mens-zijn: de mens kan ook lijden door woorden en symbolen. Die bestaan niet in de fysieke werkelijkheid; die hebben wij zelf bedacht. Denk bijvoorbeeld aan een keer dat je je beledigd voelde door iets dat iemand zei of deed, of een symbool, cartoon, tekening. Ook dit is weer anders voor honden: mijn moeder noemde de hond die toen onze trouwe metgezel was steevast schlemiel en ik geloof niet dat ‘ie daar ooit één kwispel minder om gekwispeld heeft. Het goede nieuws is dat dat ook betekent dat lijden verzacht kan worden via woorden en symbolen. Gedeelde smart is halve smart Het onder woorden brengen van verdriet maakt dat we het kunnen delen. Het lijden wordt (mede)deelbaar. Vandaar de voorgedrukte tekst op de condoleancekaarten bij de Bruna: “Met innige deelneming”. Het is alsof we het lijden letterlijk in stukjes snijden en dat iedereen een stukje leed met je meedraagt, zodat jouw last minder zwaar wordt. Zo wordt veel van ons lijden deelbaar. Als jouw moeder ook is overleden dan kunnen wij dat deel van ons verdriet met elkaar delen. Maar jij bent niet precies mijn moeder kwijtgeraakt en ik niet precies de jouwe, dus het verlies van precies onze moeders kunnen we niet delen. Dat stukje van ons verdriet is ondeelbaar en dat maakt het ondragelijk(er). Voor dat stukje verdriet ben je ontroostbaar. Dit verklaart waarom in veel adviezen over hulp en troost bij verlies wordt aangeraden voorzichtig te zijn met zinnen als: “Dat herken ik”, “Ik snap wat je bedoelt”, “Ik begrijp het.” Want dat is deels waar, deels onmogelijk. Rituelen troosten Troosten is dus luisteren en delen in het verdriet. Ook rituelen helpen niet, rituelen troosten. Rituelen bij verlies, verdriet en lijden scheppen ruimte om emoties met elkaar te kunnen delen zodat we ze samen kunnen dragen. Het maken van een ritueel helpt om de werkelijkheid te verpakken in dat laagje van woorden, symbolen, betekenis en structuur. Dat doen we toch wel - we kunnen niet anders als mensen - maar door het bewust in te zetten heb je zelf invloed op hoe en met welke woorden en symbolen je dat wil doen. Door een ritueel zelf te maken krijg je het gevoel niet passief overgeleverd te zijn aan de werkelijkheid die zich aandient, maar dat je er actief in heb ingegrepen en er betekenis aan hebt gegeven. De moraal van dit verhaal? Help alleen als je het lijden weg kunt nemen; in alle andere gevallen: troost, bijvoorbeeld door het samen maken van een troostrijk ritueel.

De schoonheid van afscheid

17 mei 2024
We waren er ooit zo goed in... Weet je nog, toen je net kon praten? Één van de eerste dingen die grote mensen van kleine kinderen dan vragen is: gedag zeggen. “Zeg eens dag tegen die mevrouw!” Scholen zijn ook goed in afscheidsrituelen: met de glijbaan het raam uit naar groep drie en in groep acht een groot werkstuk, kamp én musical. Ons gezin ging vroeger meerdere keren per jaar op vakantie naar dezelfde camping. Een heleboel andere gezinnen deden dat ook. Dus moesten wij na elke vakantie weer afscheid nemen van onze vrienden. Rondom vrijdag-wisseldag kenden we allerlei rituelen: donderdagavond was het bonte avond en de dag van vertrek onttrokken we ons zoveel mogelijk van het inpakken en schoonmaken in de huisjes of caravans, niet op de laatste plaats om nog tijd met elkaar door te kunnen brengen rondom de picknicktafel. Elke auto die vertrok werd door de achterblijvende groep uitgezwaaid tot ‘ie aan het eind van het zandpad om de hoek verdwenen was. Ik zat dan inmiddels al te huilen op de achterbank en voelde m’n moeders hand zachtjes over m’n scheenbeen wrijven. Met terugkijken kom je vooruit Het begon dus goed, maar nu ik een groot mens ben, zijn er ook veel situaties waarin ik het afscheid nemen ontwijk. Ik piep er liever tussenuit. Op een verjaardag, ongemakkelijk zwaaiend: “Ik doe het even zo, hoor!” Of op de laatste dag van een baan zo weinig mogelijk aandacht vestigen op mezelf en vroeg naar huis. “Ja, nee, ik was al weg…” Tsja, het lekt bij de loodgieter, blijkt wel weer. Want ik weet dondersgoed hoe belangrijk goed afscheid nemen is! Ons hele leven nemen we afscheid: van periodes in het leven, vriendschappen, dromen, ideeën, gezondheid, dierbaren en uiteindelijk van het leven zelf. Afscheid nemen is niet alleen maar gedag zeggen. Als we goed afscheid nemen laten we achter ons wat geweest is én nemen we mee wat van waarde is. Zo ontstaat er ruimte voor het openen van nieuwe deuren en het omarmen van dat wat er is. Doe je dat niet dan sleep je emoties, overtuigingen en verwachtingen mee die niet meer bij het nu horen. Relikwieën uit het verleden die prima op een altaartje ergens mogen blijven staan, maar die je niet dag in dag uit onder je arm mee moet nemen. Daar houden ze je tegen om in het nu te zijn, te genieten van wat er is en nieuwe kansen en ervaringen te omarmen. Ik zie dat op werkvloeren gebeuren: we gaan het helemaal anders doen! Er komt een plan van aanpak, planning, milestones en met een beetje geluk worden de successen gevierd. Maar er wordt geen afscheid genomen van het oude. Na een jaar blijken de excelletjes van Evert die altijd zo fijn werkten toch nog stilletjes op de achtergrond in omloop. Die excelletjes gaan niet lekker samen met de nieuwe werkwijze waardoor die niet zo uitpakt als de bedoeling was en iedereen daarop loopt te mopperen. Die excelletjes van Evert moeten nog bedankt, uitgezwaaid en begraven worden. Afscheid hoort bij verlies en rouw Afscheid nemen is een onderdeel van het rouwproces. Hierbij is rouw niet iets wat je alleen maar doet als er iemand weggaat of overlijd. Rouw kan gaan over alle vormen van verlies. Hoe groot en zwaar rouw voelt hangt deels samen met de impact die het verlies heeft op je leven. Dat is voor iedereen anders. De één pakt het leven na het overlijden van een naaste redelijk snel weer op; de ander kan totaal uit het veld geslagen zijn van het verlies van een hond of konijn. Voor de één kan het verlies van geloof iets zijn dat een gat slaat in zijn of haar identiteit; waar de ander op zeker moment denkt: “Hm, nee, ik geloof niet dat ik nog in God geloof zoals vroeger.” En over tot de orde van de dag… Rouwexpert Manu Keirse zegt: “Rouw is als een vingerafdruk: direct herkenbaar en toch voor ieder individu anders.” Hij beschrijft rouw als vier taken waar aan gewerkt moet worden: de waarheid van het verlies onder ogen zien, de pijn die bij het verlies hoort doorvoelen, het leven opnieuw vormgeven zonder die- of datgene die/dat je verloren bent en herinneren en opnieuw genieten van het leven. Deze taken volgen elkaar niet op, maar lopen door elkaar. Zo kan ik 17 jaar na het overlijden van mijn moeder nog altijd af en toe denken: “Ze kan toch niet zomaar weg zijn??”, terwijl ik met volle teugen geniet van het leven. Rituelen horen bij afscheid Afscheid nemen hoort bij rouwen. Rituelen horen bij afscheid nemen. Sommige rituelen ontstaan gewoon, zoals het afscheidsritueel op de camping. Rituelen kun je ook maken. Het voordeel daarvan is dat je in het ontwerp van een ritueel rekening kunt houden met wat je wil dat het ritueel doet. Je kunt er een stukje loslaten instoppen én een stukje vasthouden. Je besteedt aandacht aan het onder ogen zien van het verlies, de bijbehorende emoties en geniet samen van herinneringen. En om echt impact te hebben zorg je dat alle elementen van het mens-zijn geraakt worden: het denken, het voelen, het spirituele en het lijf. En dat is dus wat ik doe! Maak kennis met de schoonheid van afscheid! Iedereen die afscheid nam, neemt of zal nemen, en misschien juist wel diegene die er liever stilletjes tussenuit piept, laat ik graag kennismaken met de schoonheid van afscheid nemen en afscheidsrituelen. De bijeenkomst Avond over Afscheid staat in het teken van afscheid nemen in de breedste zin. Ik vertel over afscheid nemen en het gebruik van symbolen en rituelen, toepasbaar in alle denkbare situaties van verlies en afscheid. En om niet alleen het denken maar ook het voelen, het spirituele en het lijf aan te spreken doen we samen een ritueel. Doe mee met een eigen verlies in gedachten, groot of klein. Kies zelf wat je met andere deelnemers wil delen of dat je liever luistert. De eerstvolgende Avond over Afscheid organiseer ik met uitvaartverzorger Monique Kaldenbach in de Afscheidskamer Maarssenbroek (Reigerskamp 611 te Maarssen) op dinsdagavond 28 mei 2024 van 19.30 tot 21.00 uur. Wil je hierbij zijn? Meld je aan via info@kaldenbachuitvaartzorg.nl.

Niks heeft betekenis van zichzelf

7 maart 2024
En hoe dat de wereld een mooiere plek maakt

Antropologie: wat heb je eraan?

13 februari 2024
Een paar antwoorden zodat je weet wat je van mij kunt verwachten.

Spreek je verliefd/verloofd/ getrouwde vrienden toe!

12 januari 2024
Je bent superblij voor je lieve vrienden en je zou zoveel tegen ze willen zeggen. Hoe maak je daar nou een mooie, ontroerende, niet te lange, niet te korte toespraak van, die je ook nog eens goed je mond uit krijgt op DE dag? Ik vind het leuk om samen met je op zoek te gaan naar de rode draden in de verhaal, de kern van je boodschap, de woorden die passen, de ontroering en de lach. Samen knutselen we dan jou toespraak. Zoals deze, die ik samen met Aaf maakte voor haar vrienden Marieke en Tony. Lieve Marieke en Tony, Het was in het restaurant dat Marieke tegen mij zei: “Zie je die man daar?” Tony zat aan een tafel, helemaal bovenaan de trap, dronk een Leffe Blond en las een boek. “Dat is mijn masseur en ik vind hem zo aantrekkelijk!” Ik had de rest van de middag weinig meer aan Marieke, met wie ik daar in de bediening werkte. Niet veel later gingen we uit en daar was de masseur weer. Ik weet niet of er die avond veel gezegd is, maar er is wel veel gezoend. Naar huis fietsend in het eerste ochtendlicht, dacht ik, dit zou hem wel eens kunnen zijn. En nu zijn we hier. Marieke en ik waren collega’s, maar we leerden elkaar echt kennen na werktijd. Op de trap buiten op het terras, met een wijntje en een sigaretje in de hand, vonden we elkaar omdat we allebei net uit een relatie kwamen. We deelden kommer en kwel maar zagen ook elkaars kwaliteiten en moedigden elkaar aan die te gebruiken. Er ontstond een sterkte connectie tussen ons die we steeds vaker mee naar de werkvloer namen, tot we niet meer samen mochten werken, omdat we geen oog meer voor onze klanten zouden hebben. Ik ging van het delen van de kommer en kwel met Marieke, naar relatieadvies van Tony. Als ik bij Tony op de massagetafel lig, informeert hij altijd even hoe het ervoor staat; drukt me op het hart dat ik niks for granted moet nemen en dat er voor mij vanzelf ook iemand voorbij komt. Hij geeft ook tips. Bijvoorbeeld, maak een lijstje met 20 eigenschappen waarvan je zou willen dat je partner eraan voldoet. Kies de 5 belangrijksten en daar moet de ideale man aan voldoen. Om ervoor te zorgen dat ik ook tussen de massagesessies door gemotiveerd blijf, heeft hij me een USB-stick vol afleveringen van een hoe-word-ik-succesvol-guru gegeven. Die zegt bijvoorbeeld: “If you want to be successful, find someone who has achieved the results that you want, copy what they do and you will achieve the same results.” Ik moet wel oppassen dat ik straks niet drie kinderen bij drie verschillende partners heb, want dat lijkt me een uitdaging, maar zo’n liefde als die tussen Tony en Marieke: JA! Lieve Marieke en Tony, wat vind ik het een eer om hier vandaag te mogen getuigen van jullie liefde. Ik was bij jullie eerste kus. Ik heb naast jullie mogen staan in jullie reis als vader en extra moeder van Mia en Liz, wat soms best een zoektocht was. Kort geleden begon een nieuwe etappe in jullie reis als papa en mama van James. Jullie vullen elkaar aan. Tony weet altijd wel hoe het moet en heeft overal een antwoord op. Marieke gaat meer op haar gevoel af. Tony maakt de beste bami voor zijn meisjes. Marieke maakt collages waarin je haar sensitiviteit en wil om te creëren terugziet, net als in haar werk als ethisch consulent. Tony is een ondernemer pur sang en weet hoe hij mensen aan het werk krijgt. Jullie delen de liefde voor het bourgondische leven, vintage, vinyl platen met jaren ’70 en ’80 muziek en leven in elkaars rommel. En om het allemaal in balans te houden, kan het ook af en toe even goed knallen tussen jullie. Houd de liefde, warmte, zorgzaamheid en passie die ik zie als ik naar jullie kijk stevig vast. Ik zal er zijn om jullie daaraan te helpen herinneren op de momenten, die gaan komen, waarop je denkt, waarom ook alweer? I’m your girl!

Getuigen van de liefde

9 januari 2024
Een schaterlach, een biggelend traantje, herkenning in de ogen. Dát wil je bereiken als je een bruidspaar toespreekt.

Geboren voor de dood

9 januari 2024
Vlak voor ik geboren werd overleed mijn opa. Mijn ouders hadden hem trots verteld dat ik, hun eerste kind, zijn eerste kleindochter, geboren zou worden. Hij zou het niet meer meemaken. Toen ik zes was overleed mijn opa. Ik mocht niet mee naar de begrafenis. Ik begreep dat niet en probeerde steeds voor me te zien hoe het eruit zou zien. Toen ik vijftien was overleed mijn oma. Ik schreef een gedicht en droeg het voor op de uitvaart. Toen ik achttien was overleed mijn moeder. Met mijn vader en broer gaven we vorm aan de uitvaart van begin tot eind, op onze manier. We kozen teksten en muziek. Ik schreef een gedicht en droeg dat voor. Geen kleffe cake, wel poffertjes na afloop. Toen ik vijfentwintig was overleed mijn oma. De laatste week waakten haar kinderen en kleinkinderen naast haar bed. Soms was ze nog even bij ons, maar ze was steeds vaker ergens anders, tot ze daar bleef. Ze ging toen mijn broer en ik net binnen waren. We hadden onze jas nog aan. Mijn tante en ik wasten haar en kleedden haar netjes aan. Ik schreef een gedicht voor haar en droeg dit voor op de uitvaart. Wij droegen haar zelf naar haar laatste rustplaats. Voor de oplettende lezer: twee opa’s, twee oma’s, dan zouden we er moeten zijn. Maar ik was zo gelukkig op te groeien met drie opa’s en drie oma’s. Toen mijn laatste opa overleed vertelden ze mij dat hij gevonden was op de rand van het bed. Dat leek mij de allerbeste manier om te gaan. Gewoon even gaan liggen en niet meer opstaan. Mijn oma overleed toen mijn moeder en ik onderweg waren naar haar toe. De verpleegkundige vertelde het bijna beschaamd. Ik was blij dat ze gegaan was toen het haar tijd was. Toen ik tweeëndertig was overleed mijn schoonvader. Mijn schoonmoeder en vriend zaten naast zijn bed. Ik zat naast hen. Hij stierf in een dag. Het ging snel en toch langzaam. Mijn vriend interviewde zijn moeder over haar leven met hem. Ik schreef haar verhaal op en droeg het voor tijdens de uitvaart. Die uitvaart werd geleid door Lilian. Een wat? Vroeg ik nog, toen de uitvaartverzorger vroeg of we een ritueelbegeleider wilden betrekken. Het leek ons een goed idee. Ik zag haar aan het werk, en ik dacht: ik wil jou zijn.  Het is niet bijzonder dat mensen overlijden. Wij zijn allemaal geboren voor de dood. Maar de onomkeerbaarheid en dat er dus maar één laatste keer is, dát heeft me altijd gefascineerd. Dat moet goed zijn. Daar moet gedaan worden wat er te doen staat, gezegd worden wat er te zeggen is. Dat kan niet opnieuw. Dat zaadje was al vroeg gepland. Ik wist heel lang niet wat er uit dat kleinte groene puntje dat, van lieverlee, boven de aarde uit begon te steken zou groeien. Tot drie jaar geleden. Het besluit was genomen; ik moest het alleen nog hardop durven zeggen.

Rituelen: hoe, wat, waar en waarom?

door duda-wsm • 8 januari 2024
Rituelen zijn een belangrijk onderdeel van ons leven. Misschien ben je je daar niet zo bewust van, of als je het zweverig of als gedoe vindt klinken, geef je het misschien niet graag toe. Ga maar eens na: Elke ochtend eerst de verwarming aanzetten, dan even stevig in je handen wrijven, naar het koffiezetapparaat lopen, koffie pakken, aan tafel gaan zitten, altijd op dezelfde stoel, met de krant en tevreden zuchten als de eerst walm koffie je neus bereikt. Herkenbaar? Dat is eigenlijk al een ritueel. Maar dat is toch gewoon een gewoonte? Rituelen zijn (series van) specifieke handelingen die uitgevoerd worden op een bepaalde tijd, plaats en in een bepaalde volgorde. Vaak hebben de handelingen zelf, de tijd waarop of ruimte waarin ze plaatsvinden of de volgordelijkheid niet een hele directe, logische, rationele reden of noodzaak. Dat maakt rituelen anders dan gewoonten. Rituelen dienen dan ook een ander doel dan een puur praktisch doel. Rituelen kunnen heel persoonlijk zijn, zoals jouw ochtendritueel, of horen bij een groep, zoals een familie, een cultuur of een religie. Met een trapje het zwembad in Er zijn rituelen die horen bij grote levensgebeurtenissen, zoals geboorte (bijvoorbeeld de doop), liefde en samenleven (huwelijk) en overlijden (een uitvaartceremonie). Deze rituelen markeren de overgang van één fase van het leven naar een volgende. Je gaat bijvoorbeeld van een leven alleen, naar een leven met z’n tweeën; van een leven met z’n tweeën, naar een leven met z’n drieën; of van een leven samen, naar alleen verder. Deze gebeurtenissen zetten een leven op z’n kop en dat brengt uiteenlopende emoties en levensvragen met zich mee. Rituelen geven mensen een manier om uiting te geven aan deze emoties, in verbindingen met anderen. Tegelijkertijd houden rituele handelingen emoties ook een klein beetje op afstand. Hiermee zijn rituelen als het trapje in het zwembad: eerst een teentje, dan een voet en zo ga je langzaam maar zeker het zwembad in. Je dompelt rustig aan onder in het zwembad van emoties zonder erdoor overspoeld te raken. Ik maakte dit zelf bewust mee op de dag na de uitvaart van mijn moeder: de dagen ervoor had ik nog voor haar kunnen zorgen, ondanks dat ze er niet meer was, door een uitvaart voor te bereiden waarvan ik wist dat ’t bij haar zou passen. De uitvaart zelf was het allerlaatste dat ik voor haar kon doen. De dag erna voelde ik dat de deur open was gezet voor alle verdriet, boosheid en opluchting die ergens in mij al had zitten wachten. Het jaar rond Er zijn ook rituelen die horen bij specifieke momenten in de jaar- of levenscyclus. Denk bijvoorbeeld aan het paasontbijt of het ploppen van een kurk in de eerste seconden van het nieuwe jaar. Byung-Chul Han, een Koreaans-Duitse filosoof en schrijver, schreef dat rituelen zich verhouden tot de tijd, zoals een huis, een thuis, zich tot ruimte verhoudt: ze zorgen ervoor dat tijd bewoonbaar wordt. “We can define rituals as symbolic techniques of making oneself at home in the world. They transform being-in-the-world into a being-at-home. They turn the world into a reliable place.” Rituelen maken van de tijd die zich anders maar eindeloos voor en achter ons uitstrekt iets cyclisch, te overzien, vol momenten om naartoe te leven, of om blij te zijn dat ze voorbij zijn, om even stil te staan en achterom en vooruit te kijken. Rituelen bij levensgebeurtenissen Als ritueelbegeleider richt ik me op het vormgeven en begeleiden van rituelen voor individuen, families, vrienden en ook voor bedrijven. Waarom dat nodig is? In onze samenleving zien we dat veel rituelen die we kennen hun oorsprong vinden in religies, zoals het Christendom en de Islam. Als kind kwam ik regelmatig in de Christelijke kerk en ik groeide op met Christelijke rituelen bij geboorte, liefde en de dood. We zien dat steeds meer mensen zich, net als ik, niet meer helemaal thuis voelen bij deze rituelen en of bij de instituten die horen bij deze religies. De behoefte aan rituelen is er echter niet minder om geworden. Daarom is het tijd voor nieuwe rituelen. Die zullen vanzelf ontstaan, zo creatief en scheppend zijn samenlevingen en culturen dan ook wel weer. En er zijn altijd pioniers nodig. Mensen die nú denken: ik wil hier wel iets mee, maar wat dan? Ook zijn er levensgebeurtenissen die, laten we zeggen, überhaupt wat onderbelicht zijn gebleven. Denk bijvoorbeeld aan scheidingen, die veelvuldig voorkomen, een grote, emotionele verandering in het leven van tenminste twee mensen betekenen, en ook voor hun naasten en kinderen. Ik geloof dat ook hier een goed afscheid alle betrokkenen kan helpen om het leven ná de scheiding opnieuw vorm te geven. Rituelen op de werkvloer Ook in bedrijven zijn tradities en rituelen aan het veranderen. Vaak weten we wel dat we het ‘zo’ niet meer willen, maar hoe dan wel? Zo ontstaat een vacuüm waarmee het mens-zijn een beetje verdwijnt uit ons werkende leven, terwijl we ons mens-zijn wel degelijk meenemen naar het werk. Dit betekent dat rituelen belangrijk zijn bij grote veranderingen op de werkvloer, denk aan fusies, reorganisaties, verlies van een collega, cultuurveranderingen, nieuwe werkwijzen of systemen. Het is niet voldoende om ‘iets in te schieten’ of ‘uit te rollen’. Er moet aandacht en ruimte zijn voor de menselijke kanten van zulke veranderingen, inclusief emoties en existentiële vragen. De taal en symboliek van rituelen is dan anders. Het hoeft niet met witte gewaden, wierook en klankschalen. Een ritueelbegeleider heet dan bijvoorbeeld veranderkundige of consultant. Maar we doen hetzelfde: vormgeven en begeleiden van veranderingen en transities op een manier die past bij de context en betrokkenen.
Share by: